Temmuz 2025. <strong&gt; <strong> Dünyada Deprem ve Oluş Nedeni konulu bilgiler için www.livescience.com ve www.earthquake.usgs.gov/earthquakes üzerinden açıklanan teknik bilgilerden faydalandım.
Özellikle parçalı ama doyurucu bilgileri usgs.gov üzerinden çıkarttım. Ben bu karma bilgileri bir araya getirip yazdım. Ve dolayısı ile Kimi yerde okuyucuya katkı sağlama babından, yorumlamaktayım. 2010.
MAĞMA TEKTONİK PLAKA VE FAY HATLARI:
Önce Tektonik Plaka ve Fay hattı nedir? – Tektonik levha- Yorum: Misal elinizdeki kahve fincanı ve tabak düştü Tabak büyüklü küçüklü 10 – 15 parçaya Fincan ise 30 parçaya ayrıldı. Yapıştırdınız. Yapıştırdığınız tabaktaki BÜYÜK parçalar, dünyanın kabuğunda olduğu belirtilen 7 – 8 parçalı ANA tektonik levha / PLAKA oluyor.
Tabaktaki Küçük parçalar ise, deniz dibinde ve karasal bölgelerde var olan, 7 parçalı büyük tektonik plakalara göre daha küçük parçalı, bölgesel olarak Orta Doğu / Arabistan Yarım Adası hattı; Karayip Deniz adalar bölgesi, parçalı Küçük tektonik plakalara örnektir.
Böylece fincan üzerindeki yapıştırdığınız büyük – küçük parçalar ile, kara veya deniz tabanında oluşmuş büyük – küçük ölçekli tektonik plaka / FAYLARI oluşturmuş oldunuz.
Tektonik, hareket eden, gözümüzle göremediğimiz, karasal bütünlüğü olan toprak plakası. Fay ise; hareket eden tektonik plakanın etkisinde olan, sarsıntıya depreme maruz kalan, kara parçasıdır. Tektonik daha yıkıcı uzun bir mesafeyi, Fay ise daha küçük bir bölgeyi etkiler.
Bilimsel Tespit: Fay kırıkları: Tektonik plakaların yer üstüne doğru ve yeryüzünün 3 ile 20 km derinliklerinde oluşmuş karasal çatlaklarıdır.
Dünyada ve Türkiye de KÜÇÜK Ölçekli Tektonik Plakaların 152 adet olduğu belirtilmektedir.
Ayrıca Arabistan yarım adası, Afrika kıta burnu Somali ile Tanzanya arası, K. Amerika San Andreas, Endonezya Hint Okyanusu arası küçük tektonik plakalara birer örnektir. </p><strong>
Dünyada BÜYÜK Tektonik Plakaların Olduğu Bölgeler : Pasifik Okyanusu tabanın tamamını kapsar. 1-Bu okyanusa kıyısı olan G. Amerika kıtasından Alaska ya doğru, Bering Boğazından Asya kıtası ile Filipinler – Endonezya Adaları arasında AT NALI şeklinde görülür. Bu bölgeden Avustralya kıtasının kuzeyinden, Yeni Zelanda adasına doğru kıvrım yapıp noktalanır.
{{ Bu şık içerisinde belirtilen kıtalar ve ülkeler arasında bir bütün olan tektonik plaka, plakalar arasında en büyük olanıdır. Bu plakanın diğer bir adı ise; Pasifik Ateş Çemberi olarak adlandırılır.
Depremlere neden olan etkenlerin başında gelen, deniz tabanlı toprağın mağma nedeni ile ayrışması sonrası, başka bir yerde yaptıkları BATMA – DALMA olayının % 90, pasifik okyanusu tektonik plaka çevresinde oluşmaktadır.
Karasal bölgelerde etkin olan volkanlar, tektonik plakaların AYRIŞMASI oluşuyor. Dünyada etkin veya uyur olan volkanların %75, bu bölgede bulunuyor. Yeni volkanlar bu batma – dalma olayının olduğu yerlerde oluşmaktadır.
Dünyada etkin olan yanardağlar : NASA gözlem uyduları tespitine göre; 2000’li yılların başından beri etkin olan Havai Kilaue yanardağı buradadır. Ayrıca İzlanda Bárõarbunga ve Demokrarik Kongo Cumhuriyetindeki Nyiragongo yanardağları mevcut. Digerleri, zamanla patlayan, kraterinde devamlı eriyik lav olmayan yanardağlar oluyor.
Ben Yeryüzünün bir tarafında dışarıya çıkıp akan lav, kül ve gazın, zararı olsa da! Buna Dünyan düdüklü tenceresinin emniyet sıbabı derim.12.2025
2– Hint Okyanusu Tabanlı Avustralya, Antarktika, Afrika, Hindistan ve Arabistan Yarım Adası arası bölge oluyor.
3– Güney / Kuzey Kutup doğrultusunda Atlas Okyanusu Tabanlı İzlanda Adasını ikiye bölen Tektonik Plaka
4– Endonezya, Vietnam, Hindistanın kuzeyi, Afganistan, İran üzerinden Hint/Kuzey Anadoludan Avrupaya uzanan Türkiye arasında; 5– Arabistan Yarım Adasını, Basra Körfezi ve Kızıl Denizi arasından çevreleyip, Ürdün üzerinden Anadolu Hint plakasına bağlanan plaka; 6– Güney Amerika Kıtasını; Atlas Okyanusu, Karayip Denizinden çevreleyen plaka 7– Avustralya Kıtasını; Pasifik ve Hint Okyanusu ile Antarktika Kıtası arasında çevreleyen plakalar, Depremi tetikleyen plakalardır
Dünyayı çevreleyen plakaların yeri ve bağlantıları konusunu çok araştırdım. Yukarıda belirttiğim üzere 152 yerde küçük ölçekli tektonik plakalar mevcut imiş. Bunlar, Okyanus tabanından etkilenen küçük ölçekli plakalar oluyor.
Mesela, Karayip ve Kanarya Adaları, ilk hareketini Atlas Okyanusu tabanından alıyor.
Dünyanın Merkezindeki Mağma:. Karasal kürenin ağırlığı baskısı ve sıkıştırması nedeni ile merkezde kendiliğinden ısı oluşuyor. Bu ısının etkisi ile, dünya merkezindeki toprak eriyerek Mağma’yı oluşturmaktadır. Mağma, devamlı lav olarak yeryüzüne çıktığında azalıyor; Sert kaya tabakasının çökerek mağmaya karışması ile de çoğalıyor.
Mağma nın, Dünya yüzeyine doğru yaptığı basınç neticesinde lavın yolda bulduğu katı boşlukları doldurmasıyla lav havuzları oluşuyor. Bu nedenle oluşan lav havuzlarının ayak bastığımız noktanın 5 km kimi yerinde ise 70 km altında olduğu belirtilmektedir.
DEPREMLERİN OLUŞ ŞEKLİ;
Mağmada’ki eriyiklerin yeryüzüne doğru yaptığı yüksek itici basınç nedeni ile okyanus tabanındaki Tektonik Plakalarda ayrışma meydana geliyor. AYRIŞMA noktası ‘burası’ iken BATMA noktası dünyanın başka bir yerinde olmaktadır.
Ağır katman, hafif katmanın altına girerken, üstündeki hafif katmanın olduğu bölgeyi itmekte veya batma anında oluşan boşluğa bu katman kırılıp, depreme neden olmaktadır. Deprem, bu batmanın olduğu yerde olmaktadır.
Su çatlak yerden sızar. Kürenin çatlak yerleri ise, Tektonik Plakaların birleştiği yerlerdir. Sonuç olarak bu çatlakların % 90 nıda deniz dibindedir. Mağma iki tektonik plaka arasından çıkıyor ve İki parçayı ‘nazikçe’ ayrıştırıyor. Bu anda her hangi bir sarsma olmuyor. Sonrasında Ayrışan plaka KARŞI kıta karası dibine birikip burayı itiyor.
Bu itme ve birikim anı her neresi ise! O yer yüzeyden veya yakın yerden kopuyor ve Mağma’ya doğru batıyor. Batan kısım ana karadan ayrışmış oluyor. Yalnız batma anı ve yeri kimi yerde! Okyanus tabanında oluşurken, yıkım etkisi karada görülüyor.
Aynı zamanda deniz tabanında oluşan batım yüzeyi her ne kadar büyük olursa! Deniz tabanında da Tsunami oluşuyor.
DÜNYAYI ŞEKİLLENDİREN DEPREM MERKEZLERİ:.
<strong> Depremin Oluş Nedeni</strong> Depremlerin ne denli felaketlere sebep olduğu en çok ve şiddetli görüldüğü kıta ve ülkeler sıralaması ise;.
1. En Şiddetli deprem bölgeleri: Pasifik Okyanusu tabanlı kıta ve ada ülkeleridir. Büyük (Pasifik) Okyanusun tabanını oluşturan tektonik plaka yılda, kuzeybatı yönünde 7 cm hareket etmekte imiş. Bu bölgeye; Pasifik (Ateş Çemberi) Deprem Kuşağı denilmekte.
2. Deprem Kuşağı: Bu bölüme Hint-Alp Kuşağı Denilmektedir. Buralar Himalaya sıra dağları üzerinden Afganistan İran, Türkiye, İtalya Orta Avrupa ve Portekiz ile Cebeli Tarık Boğazı üzerinden Atlas Okyanusu Deniz Tabanı uzantısına erişmektedir.
Bu arada Hindistan yarımadasının altına giren Hint okyanus plakası, bu ülkeyi Asya içlerine ittirirken, Himalaya sıra dağlarının yılda 2 – 4 cm yükselmesine neden olmaktadır. Diğer taraftan, sıkıştırma nedeni ile Afganistan toprakları büzülürken, santim santim küçülmektedir.
( ABD / USGM zeoloji araştırmasına göre Endonezya, depremlerin en çok ve yıkıcı olduğu ülkedir. İnsanların hissedemeyeceği kadar düşük depremlerin olduğu ülke ise, Japonya. ABD’de depremlerin etkin olduğu bölgesi ise, Alaska.
İnsanlarda depremlere neden olmaktadır. Bazı petrol ve doğal gaz sondajlarında yer altına büyük miktarda su enjekte ediliyor. Bu su, fayların arasına girdiğinde, çatlakların arasını eriterek boşaltıyor. Bu boşluk! Hissedilmese bile depreme neden olmaktadır. 08.2025
Arabistan yarımada plakası:., Hint Okyanusu, Afrika Kıtası ve Ak Deniz ve Himalaya tabanlı sıkıştırılma nedeni ile kendini Anadolu topraklarına doğru itmektedir. Himalaya dağları ve Arabistan plakasının sıkıştırması sonucu oluşan İran Zağros Dağları ve devamında oluşmuş çatlak; Irak’ın kuzey doğu içlerine kadar uzanmaktadır.
Bu arada Afrika merkezli Akdeniz üzerinden gelen baskı ile! Avrupa Kıtasında büzüşme ve kayma oluyor. Bu sebeple Orta Avrupa içinde yer alan Alp sıra dağları, Himalaya dağları gibi yılda 2,5 cm yükselmektedir. Ayrıca, Yüzlerce yıl sonrası Afrika kıtasının Avrupa ile birleşeceği belirtilmektedir.
Rift Vadisi Nerede?
Kızıl Deniz, Aden Körfezi, Afrika boynuzu üçlüsü arasından başlayıp, (uydu görüntüsü) Afrika kıtasının Hint Okyanusu kıyısına paralel aşağıya doğru Kenya- Tanzanya üzerinden Mozambik ülkesine ulaşır.
Rift vadisinin oluşumu; Milyonlarca yıl öncesi, yeryüzüne yakın olan magma tabakasının, kendine temas eden katı yer yüzü tabakasını eritmesi nedeni ile, üstteki daha sert tabakanın magmaya doğru çökmesi neticesinde oluşan, çok geniş ve uzun, çöküntülü bir kara düzlemidir.
Rift Vadisi, bir nevi Akarsu yatağı benzeridir. Başlangıç noktası olan Kızıl Deniz bölgesine yakın olan bölge hariç orta bölgeler, deniz seviyesinden 300 mt aşağıda, ∼1000 km düz genişliğe, ve üç ayrı parça halinde ∼ 3500 km uzunluğa sahiptir. Bu tip büyüklü küçüklü vadi çukurlarına, Rift vadileri denilmektedir. </p><strong>
Bilim adamlarının; Dünyada Deprem ve Oluş </p> <p>Nedeni konulu açıklamalardan olan Rift Vadisi hakkında;
Afrika Boynuzu denilen coğrafik bölgede başlayan Rift Vadisinin, Afrika kıtasından yılda 6,3 mm D/B yönünde ayrıldığı; Etiyopya – Mozambik arasında var olan Rift vadisinin, yüzlerce yıl sonrası Afrika kıtasın dan kopacağı belirtiliyor. Her iki uç noktalarının da deniz tarafından açılması halinde, Okyanus suyu ile dolacağını da ileri sürmektedirler. www.livescience.com
3. Atlantik Değrem Kuşağı:. Güney Kutup üzerinden, Amerika-Afrika-Avrupa ve İzlanda üzerinden Kuzey Kutbuna ulaşmaktadır. Karayip, Kanarya ve İzlanda Adaları; Atlas Okyanusu Orta Tabanlı sıra dağların etkisi altındadır.
Atlas Okyanusu tabanından çıkan lavlar, deniz tabanındaki sıra dağların hem yükselmesine hem de uzamasına neden olmaktadır. Bu nedenle İzlanda’nın her sene, 2,5 cm D/B yönünde genişlediği tespit edilmiştir.
Deprem Etkisi ile yükselen genişleyen veya küçülen yerler:. Büyük (Pasifik) Okyanus tabanı kuzeybatı yönünde 7 cm – Himalaya sıra dağları yılda 2-4 cm. – İran Zağros Dağları Irak yönünde.– Afrika Boynuzu yılda 6,3 mm D/B yönünde ayrışmakta. – Alp sıra dağları 2.5 cm yükselmekte. – İzlanda’nın ise her sene, 2,5 cm D/B yönünde genişlediği —Afganistanın ise Himalaya, Arabistan ve Hint Okyanusu tabanından sıkıştırılarak büzüştüğü söylenmektedir. 12. 2010