DEPREMİN OLUŞ NEDENİ ve TÜRKİYE

   Temmuz 2024. <strong&amp;gt; <strong&gt;Depremin Oluş Nedeni ve Türkiye konulu bilgiler için. www.livescience.com ve www.earthquake.usgs.gov/earthquakes üzerinden açıklanan teknik bilgilerden faydalandım. Özellikle parçalı ama doyurucu bilgileri usgs.gov üzerinden çıkarttım. Ben bu karma bilgileri bir araya getirip yazdım. Ve dolayısı ile Kimi yerde okuyucuya katkı sağlama babından, yorumlamaktayım.  2010.

MAĞMA TEKTONİK PLAKA VE FAY HATLARI:

Önce Tektonik levha- plaka ve Fay hattı nedir? Yorum: Misal elinizdeki kahve fincanı  ve tabak düştü Tabak 8-10 parçaya Fincan ise 10 parçaya ayrıldı. Yapıştırdınız. Yapıştırdığınız tabaktaki büyük parçalar dünyanın kabuğunda olduğu belirtilen 6 parça ANA tektonik plakayı oluşturuyor. Tabaktaki Küçük parçalarda deniz dibi ve bazı kara üzerinde olan (6 lıya göre) daha küçük parçalı ana tektonik plakaları oluşturdunuz.

Fincan üzerindeki yapıştırdığınız büyük parçalar ile yeryüzündeki Kuzey Anadolu Küçük ölçekli tektonik plakala / Faylarını oluşturdunuz. Daha küçük parçalar ise yeryüzünde her yerde olabilen fay kırıklarını temsil ediyor.

152 yerde olan KÜÇÜK ÖLÇEKLİ tektonik plakaların olduğu bazı yerler ise. Yalova, Kuzey Anadolu, Elazığ, Erzincan, Van, Hatay’da Arabistan Yarım Adası hattı. Arabistan, Karayip Deniz adalar bölgesi ile, parçalı doğu ve orta Akdeniz tabanlı tektonik plakalar örnektir.

Ayrıca Arabistan yarım adası, Afrika kıta burnu Somali ve Tanzanya arası, K. Amerika San Andreas Endonezya Hint Okyanusu tektonik plakası gibi. Fay hatları ise! Haritalarda ve Ege bölgemizde çokça göründüğü üzere, Ayak bastığımız her yerde olabilir!</p>

<strong>Depremin Oluş Nedeni ve Türkiye depremlerine neden olan Tektonik Hareketli, hareket eden manasındadır.

Dünyada (kimi yerde) 7-8 tane büyük tektonik plaka olduğu belirtiliyor. Başlıca Tektonik Plakaların, Pasifik Okyanusunun karşılıklı her iki kıyı hattı boyunca KG yönünde Amerika kıtasının tamamı, Avrasya (Kamçatka, Japonya, Endonezya, Himalayalar, Anadolu’dan Avrupa İtalya hattı). Ayrıca Afrika, Avustralya, ve Antarktika kıtasından Atlas Okyanusuna.

Atlas Okyanusunun orta tabanından  sağlı sollu Karayip ve Kanarya Adaları arasından İzlanda Adasına uzanır. Bu tektonik plaka K-G yönünde eski ve yeni dünyayı deniz dibinden ikiye bölüyor. En etkin tektonik plakalar Pasifik ve Hint Okyanusu deniz tabanlarında dır. Endonezya Adaları, Pasifik ve Hint Okyanusu arasında kalmaktadır.

Dünyanın Merkezindeki Mağma:. Karasal kürenin ağırlığı baskısı ve sıkıştırması nedeni ile merkezde kendiliğinden ısı oluşuyor.  Buna ısının etkisi ile dünya merkezindeki toprak eriyerek Mağma‘yı oluşturmaktadır. Mağma, devamlı  lav olarak yeryüzüne çıktığında azalıyor; Sert kaya tabakasının çökerek mağmaya karışması ile de çoğalıyor.

Mağma nın, Dünya yüzeyine doğru yaptığı basınç neticesinde lavın yolda bulduğu katı boşlukları doldurmasıyla lav havuzları oluşuyor. Bu nedenle oluşan lav havuzlarının ayak bastığımız noktanın 5 km kimi yerinde ise 70 km altında olduğu belirtilmektedir.

DEPREMLERİN OLUŞ ŞEKLİ;

Magmada’ki eriyiklerin yeryüzüne doğru yaptığı yüksek itici basınç nedeni ile okyanus tabanındaki Tektonik Plakalarda ayrışma meydana geliyor.  AYRIŞMA noktası ‘burası‘ iken BATMA noktası dünyanın başka bir yerinde olmaktadır. Deprem, bu batmanın olduğu yerde olmaktadır.

Depremler nedeni ile Yeryüzünde yeni bir dağ tepe Ve çukur oluşmadığı müddetçe buna neden olan hep deniz dibindeki tektonik plakalardır. Mesela! Gaziantep bölgesinde yığıntı, Hatay bölgesinde ise çukurluk oluşmuştu. Buna neden olan iki yönlü sıkıştırma ve ayrışmadır. Ve karada oluştu. -Devamı Türkiye bölümünde.

Unutmayın Su çatlak yerden sızar. Kürenin çatlak yerleri Tektonik Plakaların birleştiği yerlerdir. Sonuç olarak bu çatlakların % 90 nıda deniz dibindedir. Mağma iki tektonik plaka arasından çıkıyor ve İki parçayı ayrıştırıyor. Sonrasında Ayrışan plaka KARŞI kıta karası dibine birikip burayı itiyor.

Bu itme anı her neresi ise O yer yüzeyden veya yakın yerden  kopuyor ve Mağma’ya doğru batıyor. Batan kısım ana karadan ayrışmış oluyor. Böylece Mağma’nın Çıkış Noktasından Ayrıştırma –Batış–Ayrışma sonrası deprem oluşuyor.

Ben Yeryüzünün bir tarafında dışarıya çıkıp akan lavı, zararı olsa’da buna rağmen Dünyanın düdüklü tencerenin emniyet sıbabı derim.

DÜNYAYI ŞEKİLLENDİREN DEPREM MERKEZLERİ:.

<strong> Depremin Oluş Neden</strong>i ve Türkiye konusunda depremlerin ne denli felaketlere sebep olduğu en çok ve şiddetli görüldüğü kıta ve ülkeler.

1. En Şiddetli deprem bölgeleri: Pasifik ve Hint Okyanusu arasında olan kıta ve ada ülkeleridir. Büyük (Pasifik) Okyanusun tabanını oluşturan tektonik plakanın yılda, kuzeybatı yönünde 7 cm hareket etmekte imiş. Bu bölgeye; Pasifik Deprem Kuşağı denilmekte.

2. Deprem Kuşağı: Bu bölüme Hint-Alp Kuşağı Denilmektedir. Buralar Himalaya sıra dağları üzerinden Afganistan İran, Türkiye, İtalya Orta Avrupa ve Portekiz üzerinden Atlas Okyanusuna erişmektedir. Bu arada Hindistan yarımadasının altına giren Hint okyanus plakası, bu ülkeyi Asya içlerine ittirirken, Himalaya sıra dağlarının yılda 2 – 4 cm yükselmesine neden olmaktadır. Diğer taraftan, sıkıştırma nedeni ile Afganistan toprakları büzülürken  santim santim küçülmektedir.

Arabistan yarımada plakası:., Hint Okyanusu, Afrika Kıtası ve Ak Deniz tabanlı sıkıştırılma nedeni ile kendini Anadolu topraklarına doğru itmektedir. Himalaya dağları ve Arabistan plakasının sıkıştırması sonucu oluşan İran Zağros Dağları, Irak’ın kuzey doğu içlerine kadar uzanmaktadır.

Bu arada Afrika merkezli Akdeniz üzerinden gelen baskı ile! Avrupa Kıtasında büzüşme ve kayma oluyor. Bu sebeple Orta Avrupa içinde yer alan Alp sıra dağları, Himalaya dağları gibi yılda 2,5 cm yükselmektedir. Ayrıca, Yüzlerce yıl sonrası Afrika kıtasının Avrupa ile birleşeceği belirtilmekte.

Rift Vadisi; Harita üzerinde Afrika boynuzu denilen yer üzerinden başlayıp, Kenya- Tanzanya üzerinden  Mozambik ülkesine ulaşmakta. Akarsu yatağı benzeri depremsel yarılma  neticesinde oluşmuş çöküntülü bir kara düzlemidir. Rift Vadisi, bir nevi Akarsu yatağı benzeridir. Başlangıç noktası olan Kızıl Deniz bölgesine yakın olan bölge hariç orta bölgeler, deniz seviyesinden 300 mt aşağıda. ∼1000 km düz genişliğe, ve üç ayrı parça halinde ∼ 3500 km uzunluğa sahiptir. Bu tip büyüklü küçüklü vadi çukurlarına, Rift vadileri denilmektedir.</p>

<strong>Depremin Oluş N</p> <p>edeni ve Türkiye konulu açıklamalardan olan Rift Vadisi hakkında Bilim adamları;. Afrika Boynuzunun, Afrika kıtasından yılda 6,3 mm D/B yönünde ayrılıyor. Etiyopya – Mozambik arasında var olan Rift vadisinin, yüzlerce yıl sonrası Afrika kıta’sın dan kopacağı belirtiliyor.  Her iki uç noktalarının deniz tarafından açılması halinde, Okyanus suyu ile dolacağını da ileri sürmektedirler.  www.livescience.com

3. Atlantik Değrem Kuşağı:. Ekvator bölge üzerinden Kuzey yöne doğru uzanan Orta ve  Kuzey Amerika-Afrika-Avrupa ve İzlanda üzerinden Kuzey Kutbuna ulaşmaktadır. Karayip, Kanarya ve İzlanda Adaları; Atlas Okyanusu Orta Tabanlı sıra dağların etkisi altındadır. Atlas Okyanusu tabanından çıkan lavlar, bu tabanlı sıra dağların hem yükselmesine hemde uzamasına neden olmaktadır. İzlanda’nın her sene, 2,5 cm D/B yönünde genişlediği tespit edilmiştir.

Deprem Etkisi ile yükselen genişleyen veya küçülen yerler:. Büyük (Pasifik) Okyanus tabanı kuzeybatı yönünde 7 cm – Himalaya sıra dağları yılda 2-4 cm. – İran Zağros Dağları Irak yönünde.– Afrika Boynuzu yılda 6,3 mm D/B yönünde. – Alp sıra dağları 2.5 cm yükselmekte. – İzlanda’nın ise her sene, 2,5 cm D/B yönünde genişlediği belirtilmiştir. —Afganistan ise Himalaya, Arabistan ve Hint Okyanusu tabanından sıkıştırılmakta ve büzüşmektedir.

TÜRKİYEYİ  ÇEVRELEYEN TEKTONİK PLAKA VE FAY HATLARININ DEPREME OLAN ETKİSİ

Türkiye; Dünya yüzeyinde, fay kırıklarının en çok olduğu ülkelerden biridir. Ne var ki Anadolu deprem üreten değil, depreme maruz kalan bir ülkedir. Ülkemiz; Himalayalar dan gelen parçalı tektonik plakalar ile çoklu kırık fay hattı etkisindedir.  Deprem fay hattı çizelgesini gösteren haritalara baktığımızda Anadolu’nun Üç yönden tehdit altında olduğunu görürüz.

1. Kuzey Anadolu Tektonik Fay Hattı. Buna göre Ülkemizi tehdit eden ana etken Himalaya-İran ülkesinden geliyor. Erzincan’da  çatal yapıp ikiye ayrılan ana etken Kara Denize paralel batıya ilerliyor. Sonuç olarak Yalova şehrimizden Marmara Denizine batıp Avrupa’ya geçmektedir. Depremin Oluş Nedeni ve Türkiye konusunda Türkiyeyi en fazla etkileyen Himalaya (Avrasya) ve Arabistan Yarım adası Tektonik Plakasıdır.

2. derecede etkili tektonik plakamız Erzincan şehrimizden Hatay şehrimize doğru uzanmaktadır. Bu kol Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail, Arabistan yarım adası ile bağlantılı olup Türkiyeyi  iki yönden etkilenmektedir. Özellikle Marmara ve Ege bölgemizde olan parçalı fay kırık hatları ise, bu iki tektonik plakanın işini kolaylaştırmaktadır.

A. En Tehlikeli Bölge; Hindistan üzerinden gelen Ana tektonik plaka  Erzincan bölgesinde çatal yapmakta. Merkez olarak Erzincan şehrimiz Hem Himalaya, ek olarak’ta Arabistan yarımadası kaynaklıdır. Lakin, Erzincan merkezli büyük bir çap çizersek! Bu çap içinde kalan bütün şehirler etkilenmektedir. Buna nedenle bu çap içerisinde Erzincan merkezli bir makas durumu var diye biliriz.

B. Tehlikeli bölge: Erzincan-Van-Hakkari üçgenli olan bölgemiz. Ayrıca bu bölgemiz, İran Irak merkezli Zağros Dağlarının arasında sıkışıyor.

C. Tehlikeli bölge: Kuzey Anadolu-Marmara tektonik fay hattı bölgesinin güneyinde kalan Çanakkale-Muğla-Adana üçgeni. Bu arada Ege Denizi kıyı kesiminden Denizli-Afyon-Kütahya bölgemize ulaşan çoklu fay hattına sahip depremsel bölgemiz var.

27 Ekim 2019 tarihli bir Hürriyet gazetesi sayfasından- Türkiyede deprem konulu bir konferansa katılan Japon deprem uzmanı ve inşaat mühendisi olan kişi.

{- Türkiyede birbirinden ayrı hareket eden 6 tane deprem fay plakası? var. Bu plakalar ilk hareketi Himalaya’ lardan alıyor. Nepal ⇒ Gürcistan üzerinden bu 6 plaka tetikleniyor. Bu etki Kuzey Anadolu Tektonik plakası üzerinden ⇒ Ege Denizi dip Fay hattı ile birleşiyor.  Yunanistan üzerinden Italya ve Ispanya’ya kadar gitmektedir.

Türkiye; Dünyada olası deprem sıralamasında ise 6. sırada. Ölümlü sonuç sıralamasında ise 3. derecede en fazla ölümlerin olduğu deprem kuşağı ve Ülkesidir. Japonya’da 7 şiddetinde deprem oluyor kimse ölmüyor ken! Türkiye’de 5 şiddetinde deprem oluyor. (Örneğin 100 kişi ölüyor!).  Deprem şiddetinin 1 artması (5 ten 6 olması) sonuç olarak deprem etkisini (kimine göre 10 kat) 32 kat fazla artırmaktadır. —-</p&gt;</p>}

Depremin Oluş Nedeni ve Türkiye örneği 5 Şubat 2023 pz/pzt gecesi olan depremdir. Saat 04.¹⁷ de 7.8 şiddetinde olan Kahramanmaraş depremi‘nden 10 saat sonra olan ikinci bir 7.7 şiddeti deprem oluyor. Ve dolayısı ile Anadolu ülke karasının GB yönünde Ege-Ak Deniz istikametinde 3-7 mt kaydığı, Bilim çevresince söylenmektedir. Haliyle Bu kayma depremin gücünü göstermektedir.

Ne var ki Bu iki deprem, şehirlerimizde farklı görüntülere sebep oldu. Hatay hava alanı pisti örneğinde olduğu gibi arazi yükseldi ve uzadı. Bu durum Ne yazık ki Hatay’ın İki yönlü sıkışmaya maruz kaldığının görüntüsüdür.

G.antep’in sadece bir bölgesinde oluşan deprem sonunda çukur oluşmuş. 200 mt genişlinde, 30 mt derinlikte ve yüzlerce metre uzunlukta Rift Vadisi türü çukur kanallar ortaya çıkmış. Burada ise çökme ve ayrışma meydana gelmiş. Buna göre Gaziantep bölgesinde oluşan çukur bence Anadolu karasının 3 mt kaymış olmasının göstergesidir.!

Rift Vadisi benzetmesi yapmışlığım nedeni Gaziantep’te oluşan çöküntü nedeni iledir. Peki! Çöküntünün altındaki toprak nereye gitti? Buna göre Güneşi gören toprak çökerken, onun altındaki toprak, kürenin boş (lav havuzu gibi) yerlerini doldurmakta veya direk magma tabakasına geçmektedir.  Aralık 2010 -2023  Mecit ALBAYRAK