( Mısır tarihi en çok ilgi duyduğum konulardan biridir. Özellikle televizyonlarda geçmiş yıllardan beri yayınlanan belgeselleri, – yazılı not tutarak, dinler ve karşılığını ansiklopedilerden araştırmışım’dır. Burada aktaracağım bazı açıklamalar; Mısır tarihi konusunda yetkili olan kişilerin tv lerdeki sunuşları, araştırma sonuç yazıları ve yorumlarım dır. Bir bilgi mahiyetinde yazayım: Hz Yusuf ve Akhenaton un filminde görünen komutan Horemhob’un bir belgesel filmde, sarayla kan bağı olmayan halktan bir kişi ve babasının ‘peynirci’ olduğu söylenilmişti. Gine ek bir bilgi olarak; 1922 yılında mezarı sapa sağlam olarak bulunan firavun Tutankamon un, Horemhop’un kendisinden önceki firavunların geçmişini silip – değiştirdiğini, araştırmacılar ve hırsızların bundan dolayı bulamadıklarını okumuştum.)
Eski dinler tarihine bakıldığı zaman ş, unlar açık bir şekilde görünür. İnsanlık tarihi, peygamberler aracılığı ile tek tanrılı dinler aşamasına gelmeden öncesi, çoklu tanrıların olmasını kabul etmiş, kendince o tanrısına tapmaya devam etmiştir. Tapılan tanrıların, şekil olarak bölgeler ve kıtalar arası farklılık gösterdiği bilinmektedir.
En belirgin tanrılar olarak iki gurup söz konusudur. İnsanların çeşitli şekiller vererek ilahı yaptığı cansız tanrısına ’Put‘ denilmekte ve kendi elleri ile, yedirilip içirilmekte ve giydirilmekte idiler. Diğeri ise kendisi dışında bir gücü olduğunu kabul ettiği, elle tutamadığı ama varlığını bildiği Güneş; Ay, Yıldız, Gece, Gündüz, Ateş, Şimşek ve Yıldırımlar vb ile, gücüne erişemediği hayvanlar olmuştur. Bu, zamanımızda bizlere garip gelen inanış şekli ise de, Haliyle o günün şartlarında bu tip uygulamalar normal ve gerekli idi.
Yazımın ana teması olan; Firavunlar tarihinden bir örnek olarak sizlerle paylaşmak istediğim şahsiyet ise ;
IV. AMENHOTEP veya kendi yakıştırması ile AKHENATON. Akhenaton: Aton’a ( güneşe) tapan kişi manasındadır. Yine bana göre ” Eski devrimciler ” den biri olarak gördüğüm bir şahsiyet. Ama ne yazık’ki fikirleri ve oluşturduğu uygulamalar, yaşamı boyunca sürmüş, öldükten sonra ise oluşturduğu uygulamalar bir tarafa, duvarlardaki kendi figürleri -resimleri- bile kazıtılmış; mezarı ve cesedi bile bulunamamış, bulunan mumyalar üzerinden gerçek bilgiye ulaşılamamıştır.
Kendisi, XVIII. (18) hanedana mensup firavunlarun 10. idi. Tanrı -ları- Amon, XII hanedan (MÖ 2000-1900) tarafından; Mısır ülkesinin Hava, Rüzgar ve Gemiciler tanrısı olarak kabul edilmişti. Tanrı Amon, ülkenin her bölgesinde benzerleri olan, insan yapımı bir modeli idi.
Tanrı Amon’un dini merkezi olan Karnak‘taki tapınaklar ve rahipler, dini konularda oldukları kadar maddi açıdan da büyük bir güce sahip idiler. O günden bu tarafa tüm Firavunların savaşlarda kazandığı ganimetlerin bir bölümü, tapınaklara otomatikman ayrılıyor ve Rahipler bu sayede, maddi güç sahibi oluyorlardı. Rahiplerin elde ettikleri bu orantısız ve kolay kazanılan maddi güç sayesinde, bazı konularda halkın desteğini de alarak, Firavunlara bile karşı gelebilme durumları söz konusu oluyordu. Akhenaton ile babası III Amenofisin, rahipleri sevdikleri pek de söylenemezdi.
Akhenaton’un babası III Amenofis’in karısı Tia, saray dışından olan bir ailenin kızıdır. Hatta III Amenofis, geleneklerin dışında kayın pederi Yuya ve kayın validesinin cesetlerini, Krallar -firavunlar- Vadisine gömdürmüştür. Yuya ve karısının, Yahudi olduğu düşünülmektedir.
Not : Mısır tarihi ile ilgili yayınlanmış bazı ansiklopedik yazılarda, M.Ö. 1500 -1450 yılları arasında İbrani -Yadudi- lerden söz edilmekte ve sefere çıkan firavunların dönüşte Mısıra bu halktan olan insanları getirdikleri yazılmaktadır.
Her ne kadar İslami açıdan Peygamber Yusuf Aleyh Selam ile Akhenaton’un birlikteliği çocukluklarından beri söz konusu ve firavun üzerinde etkisi varsa da; Akhenaton’un tek tanrı olarak Güneşi kabul etmesinde ki ilk nedenin, babası olduğunu düşünmekteyim. Ve gerçek payıda bulunmaktadır. Yusuf Aleyh Selam, tek tanrı konusunda firavuna etki etmiş olsa da Firavun, bizim bildiğim tek tanrı anlayışından ziyade tek tanrı olarak varlığını bildiği Güneşi tanımıştır. Bu tanıma şekli bile bir bakıma Yusuf Aleyh Selamı hoşnut etmiştir. Özellikle putlara tapınılan yerlerde güneşi TEK TANRI olarak kabul etmek, insani gücün üstündeki varlığı kabul etmektir.
Firavun Akhenaton‘un güzelliği ile dillere destan karısı Nefertiti‘nin soyu hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. Nefertiti’nin; Akhenaton’un teyzesi veya annesi Tia’nın yeğeni olduğu hakkında görüşler mevcuttur. Akhenaton, babasının ölümünden sonra MÖ 1352 yılında, kral oldu. Krallığının 6. yılında; Karısı Nefertitinin’de desteklemesi ile (1346) - Tanrı Amon’a tapınılmasını yasaklayıp ; Evrensel yaratıcı güç olarak kabul ettiği Güneş’e -Aton’a- tapınılacağını ve adınıda değiştirerek güneşe tapan manasında AKHENATON olduğunu açıkladı.
Akhenaton, Amon rahipleri ve tapınaklarının esas merkezi olan Karnak şehrinin bir benzerini, krallık yönetim merkezi olan Teb şehrinin 180 km kuzeyinde Kahire’ye doğru Aton’a tapanların dini ve siyasi başkenti olarak; El – Amarna’da bir şehir kurdurmaya başladı. Mısır, coğrafi olarak Teb şehri merkezli olarak; ( Nil nehrinin çıkış ve denize karıştığı şekli ile düşününüz) Sudan’a doğru – Yukarı Mısır / Ak Denize doğru - Aşağı Mısır diye iki bölgeden oluşuyordu. Kralların ellerinde ve göğüs üzerinde çapraz olarak tuttukları ve krallık alameti olarak düz ve çengelli nesneler, bu iki bölgeli Mısırı temsil etmektedir.
Akhenaton’un ilk krallık döneminde ve öncesinde tüm Mısırı temsil eden; Yaratıcı Baş Tanrı Amon iken; Bu kral zamanında Aşağı Mısır’ı kapsayan Kahire bölgesi ile Ak denize doğru olan bölümü temsil eden tanrı; Ra – Güneş- olmuştur. Bu arada bir vurgulamada bulunmalıyım. Akhenaton’un, tek tanrı inanışından dolayı – Tamam, bu kral ve krallıkta tek tanrı inanışından dolayı Müslüman ve Müslümanlık var’dı, diye yanlış düşünceye kapılmayınız.- Bu görüşüme destek olacak aşağıdaki linkte olan yazımın son satırlarını, okumanızı salık veririm. Önce Türk müyüz Yoksa Müslüman mı ve Meluncanlar -
MÖ 1342 yılında başkenti, El – Amarnaya taşıdı. Krallık süresi olarak, 17 ile 20 yıl arasında, Mısırı yönettiği görüşleri vardır. Krallığı zarfında önemli savaşlar olmamıştır. Gine yapılan bir sunumda; 1880 yılında define arayanlar tarafından Tel el – Amarna’da ; Akat dilinde yazılmış ” Amarna mektupları ” olarak addedilen bazı kil tabletlerin bulunduğu açıklanmıştır.
Bu tabletlerdeki yazılımlarda; O günün şartlarına göre Mısırın askeri güç olarak Anadolu da egemenlik süren HİTİT devletinden daha zayıf olduğu; Mısıra bağlı olduğu halde Orta Doğu -Suriye Filistin arasın-da , Hitit devleti ile antlaşma yapan ve vergisini bu ülkeye ödeyen prensliklerin olduğu belirtilmektedir.
MÖ 1346 – 1335 yılları arasında dini inanış yönünden, eski tanrı Amon ve Rahipleri yönünde, büyük bir gerileme söz konusu oldu. Nerede ise tamamen yok oldular. MÖ 1335 yıllarında Kraliçe Nefertiti‘nin bir şekilde ortadan kaybolduğu, ama ölümü hakkında da hiç bir bilgi bulunmadığı yazılmaktadır.
Bir görüşe göre, geçen zaman içerisinde Amon Rahipleri ile saraydaki eski tanrıya inanan ve siyasi etkinliği olan kişilerin etkisinde kalan Kraliçe Nefertiti nin Kral Akhenaton ile, eski – yeni tanrı konusunda ciddi bir anlaşmazlığa düştükleri vurgulanmaktadır. Bu durum karşısında kral Akenaton, karısı Nefertiti’yi saraydan çıkarttı. Veya beklenilmedik bir gelişme neticesinde – güçler dengesinin yeniden kurulabilmesi için zamanımızda yapılan anlaşmalı boşanmalar gibi – kral anlaşmalı olarak, kraliçeyi saraydan attı !
- Burada biraz durup şunu düşünmek lazım. Yetkili bir güce sahip insanlar, ellerindeki imkanlar alınmaya başlanmışsa, muhakkak karşı savunma ve saldırıda bulunacaklardır. Her zaman böyle oldu ve olacakta. Eski tanrıları Amona tapanlar ile Rahipler, zamanını beklediler ve bir şekilde kraliçe Nefertiti’yi yanlarına çektiler. Kral’da, kraliçeyi azletti. Bu gelişme ise; Tek tanrı Aton görüşünün sonunu hazırladı.-
Kral ve Kraliçenin hiç erkek çocukları olmamış, bulunan ve sağlam kalmış bazı figür -resim- lerde sadece 6 tane kızları betimlenmiş. Gerçek durum bu şekilde iken, Mısır tarihçilerini de meraka sevk eden bir gelişme ortaya çıkıyor. Kraliçe Nefertiti’nin kaybolması ile birlikte Smenkhare isminde bir erkek, sarayda bulunmaya başlıyor. Bazı kayıt ve açıklamalarda kraliçe Nefertiti’nin erkek olarak tekrar saraya girdiği yönünde görüşler belirtiliyor. Çünkü Smenkare’nin kim olduğu hakkında geçmişine ait kesin bir bilgi yok. Sarayda böyle bir kimsenin varlığı da bilinmiyor. Bu gelişme bir bakıma dünyanın her yerinde bulunan ve bilinen şekli ile, iktidar içi çatışmalar ve rötuş şekli olarak algılana bilinir.
Kral büyük kızını, Smenkare ( Nefertiti) ile evlendiriyor. Ardından tahtına ortak ve kendisinden sonrada ardılı ilan ediyor. Akenaton bir süre sonra Smenkare’yi eski başkent Teb şehrine, Amon rahipleri ile görüşmeye gönderiyor. ( Bana göre ortada bir sorun var ki; Büyük kral, ortağını rahiplerle görüşmeye gönderiyor. Değilse neden göndersin!!.) Akhenaton – Smenkare ortak krallığı, 3 yıl sürüyor. İşin garibi Kral Akhenaton ve Smenkare‘ – ve/veya karısı Nefertiti – ‘nin ölümleri (M.Ö. 1332) aynı yılda ve peş peşe oluyor.
Ölümleri şüpheli olan bu ortak 2 kralın mumya ve mezarlarının nerede olduğu (Firavunlar tarihine ait, 2007 yılı çekimli belgesellerde bile) bilinmiyor. Bu krallardan sonra iktidara gelen kişinin, Akhenaton’un -gerçek- damadı olduğu belirtiliyor. Akhenaton’un ölümü ile birlikte yaptırdığı her şey mezarı, devlet kayıtları, heykelleri, figürleri tamamen ortadan yok edilmiş. Bir bakıma diyeceğim ama gerçek, Amon Rahipleri ve Amona inananlar, Akhenaton’dan intikamlarını çok acı bir şekilde almışlar.
Akhenaton’un ölümü ile; El Amarna’da tek tanrıya inananlar ve Güneşe tapanlar için yaptırdığı şehir yerle bir edilmiş, bu görüşte olanlarda öldürülmüştür. Ve böylece ” devrimi istemeyen ” ve el yapımı “Tanrı” larından vazgeçmek istemeyen Mısır halkı ile devleti, eski başkent Teb’e ve Amon dinine dönmüştür.
Yalnız bir şeye dikkatinizi çekmek istiyorum. Mısır hiyeroglifleri nin anlamını çözen Fransız bilim adamının, çözmek için eline aldığı kil tablette, Kral Ramses’in adı vardır. Hiyeroglif yazılarının ilk çözümüne, bir otel odasında başlanılıyor. Bir hiyeroglif örneği olarak Ramses, adını örneklemek istiyorum. Ra = Çember -dünya- ve ortasında bir nokta -güneş- ile temsil ediliyor ve manası Güneş. M = bilinen şekli ile M harfine benzer bir harf ; S ve S = geometrideki Pi işaretinin ∏ benzeri. E ‘nin açıklamasını hatırlamıyorum.
Bu kral ama mecburiyetten, ama aklının erdiği şekil ile, ‘ Tek Tanrı ‘ kavramını benimsediği için Mısırın hakim tanrısı Amon’a karşı çıkmıştı. Mısır, gerçekten tanrı Amon’lar ülkesi idi. Akhenaton, bir çok örneklerinde olduğu gibi, elle beslenen tanrı modelinden sıyrılmak istedi. Burada ’beslenen’ sadece put değildi. Putlar sayesinde rahipler besleniyordu. Çok büyük maddi imkanlara sahip olmuşlar, din sömürüsü ile kendilerine bağladıkları halkıda arkalarına alıp, istemedikleri bir gelişme durumunda, bütün krallara baş kaldıra biliyorlardı. Kralın, her keze kabul ettirebileceği şekli ile Güneş Tanrısı Ra; Tek ve yaratıcı tanrı gücü modeline uygundu. İstisnasız Mısır halkı ve rahiplerinin , istemeseler bile bu (149 milyon km uzaklıktaki) güce karşı çıkma durumları mümkün olamazdı. Kralın, Rahipler dahil herkesi ikna etmesi çok kolaydı. Ama rahiplerinde, Güneşe güçleri yetmese bile, menfaatlerinden vazgeçmelerinin mümkünatı yok idi.
Kral Akhenaton, hayatı boyunca bu inanışı yaşamış ve yaşatmıştı. Her ne kadar ölümünün hemen akabinde, yaptırdığı her şey ve Güneş tanrısı figürleri yok edilmiş olsa da, zaman içerisinde Mısır halkına aşıladığı TEK TANRI görüşü unutulmamıştı. Akhenaton’un ölümünden ≈ 70 yıl sonra, çok tanrılar felsefesi Amon ile – tek tanrı Aton; MÖ 1200′lü yıllarda birleştirilerek Amon – Ra dini inanış şekli Mısıra hakim olmaya başlamıştır. Böylece dünyada peygambersiz ilk tek tanrı inanışı, Mısıra hakim olmuştur.
NOT : Her ne kadar Hz Nuh, Lut , Yakup A.S., Cenabı Allah tarafından kendilerine atfedilen görüşleri iletmişler sede, bu inanış ve anlatım sadece kendi halk ve kavimleri içinde kalmıştır. Zamanla unutulan veya terk edilen tek tanrı anlayışının devamı için Allah cc, başka peygamberler göndermeye devam etti. Ama bana göre AKHENATON, Kuranı Kerimde konu edilen Yusuf a.s. dan önce babasının etkisi ile zaten tek tanrı görüşüne sahip bir firavun idi. Bu yazımda Firavun Akhenaton sayesinde bir devletin, Tek Tanrılı dine peygambersiz geçtiğini ve Mısır halkına Akhenaton’un etkisini vurgulamak istedim. 01.2011 Mecit ALBAYRAK
Doğu Anadolu bölgemiz ise; yüksek rakımın ve kuzey / kuzey doğu istikametinden esen soğuk Sibirya rüzğarların etkisinde kalmaktadır. Bu bölgemizin yerleşim alanlarına yağan kar ve karın soğuk etkisi, 4 -dört- ay ve fazlası ile sürmektedir. Kara Deniz ve Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Gürcistan; Ermenistan ve İran sınırlarına doğru çapraz veya tam dik yüksek, parçalı dağ gurupları bulunmaktadır. Bu dağ gurupları genelde sönmüş volkanik dağlardır. Bu dağ guruplarının sahip olduğu yüksekliklerine göre, 4.000 metre ve üzerindeki dağların zirvelerinde, 12 ay – 365 gün boyunca buzul kar eksik olmaz. 
