Haziran 2025. <strong&gt; <strong> Depremin Oluş Nedeni ve Türkiye konulu bilgiler için www.livescience.com ve www.earthquake.usgs.gov/earthquakes üzerinden açıklanan teknik bilgilerden faydalandım. Özellikle parçalı ama doyurucu bilgileri usgs.gov üzerinden çıkarttım. Ben bu karma bilgileri bir araya getirip yazdım. Ve dolayısı ile Kimi yerde okuyucuya katkı sağlama babından, yorumlamaktayım. 2010.
MAĞMA TEKTONİK PLAKA VE FAY HATLARI:
Önce Tektonik Plaka ve Fay hattı nedir? – Tektonik levha- Yorum: Misal elinizdeki kahve fincanı ve tabak düştü Tabak büyüklü küçüklü 10 – 15 parçaya Fincan ise 30 parçaya ayrıldı. Yapıştırdınız. Yapıştırdığınız tabaktaki parçalar dünyanın kabuğunda olduğu belirtilen 7 – 8 parça ANA tektonik levha / plakayı oluşturmuş oluyorsunuz.
Tabaktaki Küçük parçalar ise, deniz dibinde ve karasal bölgelerde var olan, 7 parçalı esas tektonik plakalara göre daha küçük parçalı bölgesel olarak Yalova’dan Yunanistan üzeri Avrupa’ya, Kuzey Anadolu, Elazığ, Erzincan, Hatay’dan Arabistan Yarım Adası hattı. Karayip Deniz adalar bölgesi ile, parçalı doğu ve orta Akdeniz tabanlı KÜÇÜK tektonik plakalara örnektir.
Fincan üzerindeki yapıştırdığınız büyük parçalar, tektonik plakalara göre kara veya deniz tabanında oluşmuş daha Küçük ölçekli tektonik plaka / Fayları oluşturmuş oldunuz. Daha küçük parçalar ise! Yeryüzünde ayak bastığımız her yerde olabilen tektonik plakaların yeryüzüne yakın (derler ya, yerin 8 -10 km altında) oluşan depreme neden olan fay adı verilen kırıklarını temsil ediyor.
Tektonik, hareket eden, depreme neden olan. Fay ise parçalı küçük, depreme maruz kalan kara parçasıdır. Tektonik daha yıkıcı uzun bir mesafeyi, Fay ise daha küçük bir bölgeyi etkiler. Bilimsel Tespit: Fay kırıkları, tektonik plakaların yer üstüne doğru ve yeryüzünün 3 / 20 km derinliklerde oluşmuş karasal çatlaklarıdır.
Dünyada ve Türkiye de KÜÇÜK Ölçekli Tektonik Plakaların 152 adet olduğu belirtilmektedir.
Ayrıca Arabistan yarım adası, Afrika kıta burnu Somali ile Tanzanya arası, K. Amerika San Andreas, Endonezya Hint Okyanusu tektonik plakası gibi. Fay hatları ise! Haritalarda Ege ve bitişiği Marmara bölgemizde çokça göründüğü üzere, Ayak bastığımız her yerde olabilir!</p><strong>
Dünyada BÜYÜK Tektonik Plakaların Olduğu Bölgeler : Asya, Amerika ve Avustralya kıtaları arasında olan = Pasifik Okyanusu tabanlı Tektonik Plakasının tamamı. = Endonezya Deniz tabanından Vietnam, Çin, Himalayalar, İran, Kuzey Anadolu Fay ayrımından Hatay, Ak Deniz tabanından Atlas Okyanusu deniz dibinde olan ve Afrika / Amerika kıtası arasında olan volkanik K/G yönlü dağ silsilesine bağlanıyor.
Bu Atlas Okyanusu tabanlı tektonik hattın, Ekvatorun Güney tarafında etkinliği yok. Sadece Karaipler Ada ülkeleri ile Kuzey Afrika nın batı yönü ülkeleri ve Kanarya Adalarını etkilemektedir. Kuzeyinde ise İzlanda Adası faal deprem ve yanardağ etkisi altındadır.
Dünyanın Merkezindeki Mağma:. Karasal kürenin ağırlığı baskısı ve sıkıştırması nedeni ile merkezde kendiliğinden ısı oluşuyor. Bu ısının etkisi ile dünya merkezindeki toprak eriyerek Mağma’yı oluşturmaktadır. Mağma, devamlı lav olarak yeryüzüne çıktığında azalıyor; Sert kaya tabakasının çökerek mağmaya karışması ile de çoğalıyor.
Mağma nın, Dünya yüzeyine doğru yaptığı basınç neticesinde lavın yolda bulduğu katı boşlukları doldurmasıyla lav havuzları oluşuyor. Bu nedenle oluşan lav havuzlarının ayak bastığımız noktanın 5 km kimi yerinde ise 70 km altında olduğu belirtilmektedir.
DEPREMLERİN OLUŞ ŞEKLİ;
Magmada’ki eriyiklerin yeryüzüne doğru yaptığı yüksek itici basınç nedeni ile okyanus tabanındaki Tektonik Plakalarda ayrışma meydana geliyor. AYRIŞMA noktası ‘burası’ iken BATMA noktası dünyanın başka bir yerinde olmaktadır. Deprem, bu batmanın olduğu yerde olmaktadır.
Depremler nedeni ile Yeryüzünde yeni bir dağ tepe Ve çukur oluşmadığı müddetçe buna neden olan hep deniz dibindeki tektonik plakalardır. Mesela! Gaziantep bölgesinde yığıntı, Hatay bölgesinde ise çukurluk oluşmuştu. Buna neden olan iki yönlü sıkıştırma ve ayrışmadır. Ve karada oluştu. -Devamı Türkiye bölümünde.
Unutmayın Su çatlak yerden sızar. Kürenin çatlak yerleri Tektonik Plakaların birleştiği yerlerdir. Sonuç olarak bu çatlakların % 90 nıda deniz dibindedir. Mağma iki tektonik plaka arasından çıkıyor ve İki parçayı ‘nazikçe’ ayrıştırıyor. Bu anda her han bir sarsma olmuyor. Sonrasında Ayrışan plaka KARŞI kıta karası dibine birikip burayı itiyor.
Bu itme ve birikim anı her neresi ise! O yer yüzeyden veya yakın yerden kopuyor ve Mağma’ya doğru batıyor. Batan kısım ana karadan ayrışmış oluyor. Yalnız batma anı ve yeri kimi yerde! Okyanus tabanında oluşurken, yıkım etkisi karada görülüyor. Aynı zamanda deniz tabanında oluşan batım yüzeyi her ne kadar büyük olursa! Deniz tabanında da Tsunami oluşuyor. Böylece Mağma’nın Çıkış Noktasından Ayrıştırma – Batış –Ayrışma sonrası deprem oluşuyor.
Ben Yeryüzünün bir tarafında dışarıya çıkıp akan lav, kül ve gazın, zararı olsa da! Buna Dünyanın, düdüklü tencerenin emniyet sıbabı derim.
DÜNYAYI ŞEKİLLENDİREN DEPREM MERKEZLERİ:.
<strong> Depremin Oluş Nedeni</strong>ve Türkiye konusunda, depremlerin ne denli felaketlere sebep olduğu en çok ve şiddetli görüldüğü kıta ve ülkeler sıralaması ise;.
1. En Şiddetli deprem bölgeleri: Pasifik Okyanusu tabanlı kıta ve ada ülkeleridir. Büyük (Pasifik) Okyanusun tabanını oluşturan tektonik plakanın yılda, kuzeybatı yönünde 7 cm hareket etmekte imiş. Bu bölgeye; Pasifik Deprem Kuşağı denilmekte.
2. Deprem Kuşağı: Bu bölüme Hint-Alp Kuşağı Denilmektedir. Buralar Himalaya sıra dağları üzerinden Afganistan İran, Türkiye, İtalya Orta Avrupa ve Portekiz ile Cebeli Tarık Boğazı üzerinden Atlas Okyanusu Deniz Tabanı dağ uzantısına erişmektedir. Bu arada Hindistan yarımadasının altına giren Hint okyanus plakası, bu ülkeyi Asya içlerine ittirirken, Himalaya sıra dağlarının yılda 2 – 4 cm yükselmesine neden olmaktadır. Diğer taraftan, sıkıştırma nedeni ile Afganistan toprakları büzülürken, santim santim küçülmektedir.
Arabistan yarımada plakası:., Hint Okyanusu, Afrika Kıtası ve Ak Deniz ve Himalaya tabanlı sıkıştırılma nedeni ile kendini Anadolu topraklarına doğru itmektedir. Himalaya dağları ve Arabistan plakasının sıkıştırması sonucu oluşan İran Zağros Dağları, Irak’ın kuzey doğu içlerine kadar uzanmaktadır.
Bu arada Afrika merkezli Akdeniz üzerinden gelen baskı ile! Avrupa Kıtasında büzüşme ve kayma oluyor. Bu sebeple Orta Avrupa içinde yer alan Alp sıra dağları, Himalaya dağları gibi yılda 2,5 cm yükselmektedir. Ayrıca, Yüzlerce yıl sonrası Afrika kıtasının Avrupa ile birleşeceği belirtilmektedir.
Rift Vadisi; Kızıl Deniz, Aden Körfezi, Afrika boynuzu üçlüsü arasından başlayıp, Kenya- Tanzanya üzerinden Mozambik ülkesine ulaşan, Akarsu yatağı benzeri depremsel yarılma neticesinde oluşmuş çöküntülü bir kara düzlemidir.
Rift Vadisi, bir nevi Akarsu yatağı benzeridir. Başlangıç noktası olan Kızıl Deniz bölgesine yakın olan bölge hariç orta bölgeler, deniz seviyesinden 300 mt aşağıda, ∼1000 km düz genişliğe, ve üç ayrı parça halinde ∼ 3500 km uzunluğa sahiptir. Bu tip büyüklü küçüklü vadi çukurlarına, Rift vadileri denilmektedir. </p><strong>Depremin Oluş </p> <p>Nedeni ve Türkiye konulu açıklamalardan olan Rift Vadisi hakkında Bilim adamları;.
Afrika Boynuzunun, Afrika kıtasından yılda 6,3 mm D/B yönünde ayrılıyor. Etiyopya – Mozambik arasında var olan Rift vadisinin, yüzlerce yıl sonrası Afrika kıtasın dan kopacağını belirtiliyorlar. Her iki uç noktalarının da deniz tarafından açılması halinde, Okyanus suyu ile dolacağını da ileri sürmektedirler. www.livescience.com
3. Atlantik Değrem Kuşağı:. Ekvator bölge üzerinden, Orta ve Kuzey Amerika-Afrika-Avrupa ve İzlanda üzerinden Kuzey Kutbuna ulaşmaktadır. Karayip, Kanarya ve İzlanda Adaları; Atlas Okyanusu Orta Tabanlı sıra dağların etkisi altındadır. Atlas Okyanusu tabanından çıkan lavlar, bu tabanlı sıra dağların hem yükselmesine hem de uzamasına neden olmaktadır. İzlanda’nın her sene, 2,5 cm D/B yönünde genişlediği tespit edilmiştir.
Deprem Etkisi ile yükselen genişleyen veya küçülen yerler:. Büyük (Pasifik) Okyanus tabanı kuzeybatı yönünde 7 cm – Himalaya sıra dağları yılda 2-4 cm. – İran Zağros Dağları Irak yönünde.– Afrika Boynuzu yılda 6,3 mm D/B yönünde ayrışmakta. – Alp sıra dağları 2.5 cm yükselmekte. – İzlanda’nın ise her sene, 2,5 cm D/B yönünde genişlediği —Afganistanın ise Himalaya, Arabistan ve Hint Okyanusu tabanından sıkıştırılarak genişliğinin büzüştüğü söylenmektedir.
TÜRKİYEYİ ÇEVRELEYEN TEKTONİK PLAKA FAY HATLARININ DEPREME OLAN ETKİSİ
Türkiye; Dünya yüzeyinde, fay kırıklarının en çok olduğu ülkelerden biridir. Ne var ki Anadolu deprem üreten değil, depreme maruz kalan bir ülkedir. Ülkemiz; Himalayalar dan gelen parçalı tektonik plakalar ile ülke topraklarımız bünyesinde olan, çoklu kırık fay hatlarının etkisindedir. Deprem fay hattı çizelgesini gösteren haritalara baktığımızda Anadolu’nun Üç yönden tehdit altında olduğunu görürüz.
1. Kuzey Anadolu Tektonik Fay Hattı. Buna göre Ülkemizi tehdit eden ana etken, Endonezya / Himalaya-İran ülkesinden geliyor. (Bilimsel açıklama) Tektonik fay hattı Bingöl Karlıova merkezinde çatal yapıp ikiye ayrılan ana etken, Kara Denize paralel batıya ilerliyor. Yalova şehrimizden Marmara Denizine batıp Avrupa’ya geçmektedir.
Türkiye de depremin oluş nedeni Türkiyeyi en fazla etkileyen Endonezya / Himalaya, Arabistan Yarım adası ve güneyden kuzeye doğru baskı yapan Afrika kıtası Tektonik Plakalarıdır.
2. derecede etkili tektonik plakamız. Bingöl şehrimizden Adana- Hatay şehrimize doğru çatal yaparak güneye doğru uzanmaktadır. Bu fay hattı, hem Akdeniz tabanına hem Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail, Arabistan yarım adası ile bağlantılı olup Türkiye yi iki yönden etkilemektedir. Özellikle Marmara ve Ege bölgemizde olan parçalı fay kırık hatları ise, bu iki tektonik plakanın işini kolaylaştırmaktadır.
A. En Tehlikeli Bölge; Hindistan üzerinden gelip Bingöl merkezli makas acısı yaparak arada sıkıştırdığı, Erzincan Elazığ ilk risk bölgelerimizdir. Merkez olarak buranın doğuda bulunması mucibince ilk olarak önce Himalaya, devamında Arabistan yarımadası yönlü ikili baskı altındadır.
B. Tehlikeli bölge: Erzincan-Van-Hakkari üçgenli olan bölgemiz. Ayrıca bu bölgemiz, İran Irak merkezli Zağros Dağlarının arasında sıkışıyor.
C. Tehlikeli bölge: Kuzey Anadolu-Marmara tektonik fay hattı bölgesinin güneyinde kalan küçük ölçekli Çanakkale-Muğla-Adana üçgeni. Bu arada Ege Denizi kıyı kesiminden Denizli-Afyon-Kütahya bölgemize ulaşan çoklu fay hattına sahip depremsel bölgemiz var.
27 Ekim 2019 tarihli bir Hürriyet gazetesi sayfasından- Türkiyede deprem konulu bir konferansa katılan Japon deprem uzmanı ve inşaat mühendisi olan kişi.
{- Türkiyede birbirinden ayrı hareket eden 6 tane deprem fay plakası olduğu belirtilmektedir. Bu plakalar ilk hareketi Himalaya’ lardan alıyor. Nepal ⇒ Gürcistan üzerinden bu 6 plaka tetikleniyor. Bu etki Kuzey Anadolu Tektonik plakası üzerinden ⇒ Ege Denizi dip Fay hattı ile birleşiyor. Yunanistan üzerinden İtalya ve İspanya’ya kadar gitmektedir, demektedir.
Yine Ekim 2024 tarihinde Japon deprem uzmanı Yoshinori Mariwaki: Endenozya’dan başlayan fay hattının Çin Hindistan ve İran üzerinden Türkiye ye ulaştığını kaydetti. Türkiye de deprem riskinin en az olduğu ilin Kırklareli, en tehlikeli ilin ise İstanbul olduğunu söyledi. Kaynak: Sputnik
Türkiye Dünyada olası deprem sıralamasında 6. Ölümlü sonuç sıralamasında ise 3. derecede en fazla ölümlerin olduğu deprem kuşağı ve Ülkesidir. Japonya’da 7 şiddetinde deprem oluyor kimse ölmüyor ken! Türkiye’de 5 şiddetinde deprem oluyor. (Örneğin 100 kişi ölüyor!). Deprem şiddetinin 1 şiddetinde artması (5 ten 6 olması) sonuç olarak deprem etkisini (kimine göre 10 kat) 32 kat fazla artırmaktadır. </p></p>}
Deprem sonrası yeryüzündeki toprak şekillerinde çukur veya yükselti değişiminin görülmesi için depremin en az 6,5 ve üzeri şiddetinde olması gerekmektedir. Livescience.com
Depremin Oluş Nedeni ve Türkiye örneği 5 Şubat 2023 pz/pzt gecesi olan depremdir. Saat 04.¹⁷ de 7.8 şiddetinde olan Kahramanmaraş depremi‘nden 10 saat sonra olan ikinci bir 7.7 şiddeti deprem oluyor. Ve dolayısı ile Anadolu ülke karasının GB yönünde Ege-Ak Deniz istikametinde 3-7 mt kaydığı, Bilim çevresince söylenmektedir. Haliyle Bu kayma depremin gücünü göstermektedir.
Ne var ki Bu iki deprem, şehirlerimizde farklı görüntülere sebep oldu. Hatay hava alanı pisti örneğinde olduğu gibi arazi yükseldi ve uzadı. Bu durum Hatay’ın İki yönlü sıkışmaya maruz kaldığının görüntüsüdür.
G.antep’in sadece bir bölgesinde oluşan deprem sonunda çukur oluşmuş. 200 m genişliğinde, 30 m derinlikte ve yüzlerce metre uzunlukta Rift Vadisi türü çukur kanallar ortaya çıkmış. Burada çökme ve ayrışma meydana gelmiş. Buna göre Gaziantep bölgesinde oluşan çukur bence Anadolu karasının 3 mt kaymış olmasının göstergesidir.!
Rift Vadisi benzetmesi yapmışlığım nedeni Gaziantep’te oluşan çöküntü nedeni iledir. Peki! Çöküntünün altındaki toprak nereye gitti? Buna göre Güneşi gören toprak çökerken, onun altındaki toprak, kürenin boş (lav havuzu gibi) yerlerini doldurmakta, yer yüzüne çıkmakta veya, direk magma tabakasına geçmektedir. Aralık 2010 Mecit ALBAYRAK
.
